Antiga lenda sobre as ras

Un antigo relato conta como as ras, cangrexos e troitas dun río vivían felices ata que chegou un pescador e comezou a atrapalas. Entón decidiron reunirse para buscar unha solución. As troitas afirmaron que a elas non as poderían pescar con facilidade, xa que eran moi áxiles e rápidas; os cangrexos tampouco se preocuparon moito, porque afacían esconderse entre as pedras. Só as ras estaban en verdadeiro perigo e pedíronlle axuda a unha bruxa que lles ofreceu un viscoso ungüento co que untaron todo o seu corpo. Cando o pescador lanzou a rede, capturou o cangrexo e a troita, pero a ra escorréuselle das mans.

A Fonte dos Carballos. Unha lenda sobre serpes

Na aldea de San Cibrao, concello de Oímbra, uha asociación cultural ten colocado unha serie de carteis que fan referencia a lendas e lugares de interese da zona. Un deles trata sobre a Fonte dos Carballos onde se conta unha lenda sobre as serpes.

Asociación Cultural Santa Cruz

A FONTE DOS CARBALLOS

Houbo un tempo en que a xente de San Cibrao, ía colle-la auga á fonte dos Carballos, era unha auga certamente rica e fresca amén de posuír propiedades curativas. Ó mesmo tempo púñanse á sombra do carballo, que como todos sabemos é boa para a saúde.

Era como unha especie de ritual que os veciños facían de cotío, mais un día declarouse unha treboada tan grande e vigorosa que semellaba ser a fin do mundo, un raio caeu no carballo que estaba ó pé da fonte, fíxolle tal fenda que o oco que quedou servíu de niño para unha serpe que alí botou os seus ovos, ovos dos que saíron serpes e serpes que escurrizaron á xente da fonte dos carballos para sempre.

Destas serpes, non só son perigosas as súas picaduras senón tamén o seu aire e mesmo a súa sombra.

E disque as tales cobras son mouras encantadas que gardan un tesouro na ráiz do carballo que ninguén pode imaxinar, para desencantalas hai que, primeiro, cantarlle a seguinte cantiga:

"Unha señorita deitada no prado

vestida de pano labrado,

nin era pano, nin era seda,

e oque a ve pasmado queda"

E a seguir, darlles tres bicos na boca ou facerlles sangue: agora ben, que quen lles dé un bico non sexa un mozo e a cobra non se namore del, porque pode contar con que a serpe o matará.

Crenza sobre o amplexo dos Sapos

Contoume un veciño da Arzoá, no concello de Vilardevós, que antigamente víanse no río decenas de Sapos a subiren uns enriba dos outros e que os máis pequenos agarraban aos grandes polas costas e afogábanos.

Parella de Sapos cunqueiros en amplexo

Historias de cóbregas

Douche conta de varias historias relacionadas cas cóbregas.

- Referiume un amigo da banda de Piquín que una vez presenciara una loita entre una víbora e una donicela. A donicela brincaba arredor da cobra tentando morderlle na cabeza e a cobra embestía tratando de morderlle á donicela. De cando en cando, a donicela, deixaba a loita e corría hasta un cardo que había cerca e fregabase contra él, retornando de novo a atacar á víbora. O meu amigo, intrigado polo papel do cardo naquela loita, arrincouno e tirouno fora do alcalce da denosiña. Cando ésta volviu de novo a intentar fregarse contra o cardo, empezou a dar voltas desesperada, en busca dél, hasta que ós poucos momentos, ó non achalo, caiu morta. Preguntabase o meu amigo se o cardo lle proporcionaría alguna clase de antídoto á denosiña, contra as mordeduras da víbora.

- A miña muller é da banda de Curtis e contoume que de pequeña, apañando o centeo, ca man esquerda separabanse un pouco as canas de cereal para poder meter a fouciña e cortar, e nunha desas sentiu un peso desusado no alto e ó levantar a vista viu espantada una cóbrega de cerca dun metro enrroelada nas espigas que a duras penas soportaban o seu peso. ¿Estaría asoleándose ou asexando alguna presa?.

- Nos días de vran de muito calor séntense cantar as cóbregas, que producen un son agudo e metálico perfectamente audible que soa algo como “chás-chás-chás” . Nesas ocasións din os veciños: “cantan as cobras; ven chuvia”.

- En Carnota, avisabanlle ós cativos, que había que ter conta que non caera leite na corte ó muxir, nin deixar que ás vacas lle deitaran os tetos, porque eso atraía as cobras que seique teñen un mamar tan gostoso que as vacas antes queren que lle mame una cobra que a sua cria. Outra variante é o conto dunha muller que quedou a dormir dándolle o peito á criatura. Cando acordou, tiña una cobra mamando do seu peito e para que o neno non chorara, metéralle a punta do rabo na boca coma se fora un chupete.

Historias facilitadas por Pepe da Cañada, autor do blogue http://republicadecarnota.blogspot.com/

Mais de Lagartos e cobras

Esta é unha lenda que escoitei varias veces, a última que lembro de boca do avó da miña muller, trátase dun suceso contado como verídico, neste caso ocorrido ao irmán do narrador:

"Estando meu irmán durmindo no monte sentiu como algo lle facía cóxegas debaixo da nariz, esto despertouno, e puido ver que o que lle facía cóxegas era un lagarto e que cerca andaba unha víbora: o lagarto fora avisalo de que se estaba achegando a víbora, gracias ao lagarto pudo escapar ".

Un nome vernáculo dun réptil lingüísticamente interesante

Vou transcribir unha conversa que mantiven por correo electrónico con Serafín Álvarez e que me pareceu de interese para subir a Lendas Herpetolóxicas, aínda que non trate precisamente de lendas. Preguntaba o seguinte a través do blogue de Verín Natural:

Quixera saber cal é o réptil que pola zona de Vilardevós e Riós denominan ESCOUPARIÑO.

Resposteille o seguinte:

Se miras no blogue verin-natural hai una entrada sobre nomes vernáculos de fauna da comarca de Verín-Monterrei: http://verin-natural.blogspot.com/2008/06/nomes-vernculos-da-comarca-de-vern.html , aquí puxemos varios nomes que fumos recollendo de distintas especies de aves, réptiles, etc. que se lles da na comarca, entre elas están: Escauparón, Chalcides striatus, recollido na Gudiña; Escouparón, Chalcides striatus, Chalcides bedriagai, recollido en San Cibrao (Oímbra); Escóupolo, Chalcides striatus, Chalcides bedriagai, recollido en Castrelo de Abaixo (O Riós); como verás, o que ti dis, Escoupariño, case con toda seguridade entraría dentro destas dúas especies, son os que en castelán se lles chama Eslizón, o común e o ibérico, en guías de galego tamén se lles chama Esgonzo.

O que achei máis interesante desta conversa refírese ao que comentou logo:

O nome de ESCOUPARIÑO escoiteillo a un alumno procedente de Lamardeite (Vilardevós). Eu son profesor de galego no IES Castro de Baronceli, que recibe aos rapaces de toda a comarca de Monterrei (desde Laza a Medeiros e de Cualedro ás Vendas da Barreira). Gústanme a natureza e as palabras. Ese día buscabamos o termo que tivese as cinco vogais, como murciélago en castelán, e saíu o ESCOUPARIÑO... Apréndese moito cos rapaces!!!

Cando menos un nome vernáculo dun réptil lingüísticamente interesante, non si?

Deámoslle as grazas a Serafín Álvarez e aos seus alumnos.

Definición de serpiente no Grove

Serpiente. sf., serpiente; esta palabra es de mal presagio; si se emplea conviene finalizar con la palabra lajarto, con el fin de evitar que suceda alguna desgracia.


Referencia: Enríquez, M. C. 1974. Léxico de O Grove. Verba 3: 1-168. Universidade de Santiago de Compostela.

Cosme Damián